เกี่ยวกับ
ความเป็นมาของ ดาราศาสตร์โอลิมปิกระหว่างประเทศ (IAO)
ดาราศาสตร์ เป็นวิชาหนึ่งที่มีการเรียนการสอนในระบบโรงเรียนของหลายประเทศมาเป็นเวลานาน และมีการจัดการแข่งขัน ดาราศาสตร์โอลิมปิกระหว่างประเทศ (International Astronomy Olympiad: IAO) ทั้งระดับมัธยมศึกษาตอนต้นและตอนปลายเป็นครั้งแรกในปี พ.ศ. 2539 (ค.ศ. 1996) ณ North Caucasus ประเทศรัสเซีย โดยมีประเทศเข้าร่วม 4 ประเทศ และมี 1 ประเทศเข้าร่วมสังเกตการณ์
สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ ได้ทรงทราบว่า ประเทศไทยไม่ได้ส่งนักเรียนเข้าร่วมการแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระหว่างประเทศ เนื่องจากในขณะนั้น ประเทศไทยยังไม่มีการจัดการเรียนการสอนดาราศาสตร์ในระดับมัธยมศึกษาเลย จึงมีพระดำริให้มูลนิธิฯ ดำเนินการพัฒนาเด็กไทยให้มีความรู้และความสามารถด้านดาราศาสตร์เช่นเดียวกับประเทศอื่นๆ
พระองค์ยังได้ทรงรับสั่งว่า พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 9) ทรงสนพระทัยดาราศาสตร์มาตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ โดยทรงศึกษาด้วยพระองค์เอง และยังทรงทำให้ สมเด็จพระราชชนนี สนพระทัยดาราศาสตร์ไปด้วย เมื่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 9) ได้ทรงทราบว่ามูลนิธิกำลังดำเนินการสนองพระราชดำริขององค์ประธานมูลนิธิ จึงได้ทรงมีพระราชดำรัสผ่านมาถึงมูลนิธิว่า “อย่าสอนให้ดูแต่ดาวเป็นอย่างเดียว ควรจะต้องสอนเนื้อหาที่ต้องมีการคำนวณตัวเลขมากๆ ด้วย” ซึ่งก็คือ ฟิสิกส์ดาราศาสตร์
ในปี พ.ศ. 2546 (ค.ศ. 2003) มูลนิธิฯ ได้ร่วมกับ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ (โดยมี รองศาสตราจารย์ บุญรักษา สุนทรธรรม เป็นคณบดีในขณะนั้น) ดำเนินโครงการ “นำร่องฟิสิกส์ดาราศาสตร์โอลิมปิก” ขึ้น ณ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ระหว่างวันที่ 20 เมษายน – 4 พฤษภาคม 2546 (ค.ศ. 2003)
โครงการนี้ได้รับความร่วมมือจาก
- ศูนย์ สอวน. วิชาฟิสิกส์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
- มหาวิทยาลัยขอนแก่น
- มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์
- สมาคมดาราศาสตร์แห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์
หลังจากนั้น ได้มีการจัดตั้ง ศูนย์ สอวน. ดาราศาสตร์ ขึ้น 4 ศูนย์ กระจายทั่วประเทศ ได้แก่
- ศูนย์ สอวน. มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ดูแลพื้นที่ ภาคเหนือ
- ศูนย์ สอวน. มหาวิทยาลัยขอนแก่น ดูแลพื้นที่ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
- ศูนย์ สอวน. มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ ดูแลพื้นที่ ภาคใต้
- ศูนย์ สอวน. สมาคมดาราศาสตร์ไทยฯ ดูแลพื้นที่ ภาคกลาง, ตะวันออก, ตะวันตก, กรุงเทพมหานคร และปริมณฑล
จุดประสงค์ของการตั้ง ศูนย์ สอวน. ดาราศาสตร์ คือ การรับสมัครและคัดเลือกนักเรียนทั่วประเทศที่มีความสามารถด้านวิทยาศาสตร์และสนใจดาราศาสตร์ มาฝึกอบรม เพื่อคัดเลือกเป็นผู้แทนประเทศไทยเข้าร่วมการแข่งขัน ดาราศาสตร์โอลิมปิกระหว่างประเทศ (IAO)
ในปี พ.ศ. 2547 (ค.ศ. 2004) ประเทศไทยได้ส่งตัวแทนนักเรียนระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย จำนวน 2 คน ไปแข่งขัน IAO ณ เมืองซีเมซ แคว้นไครเมีย ประเทศยูเครน เป็นครั้งแรก และสามารถคว้า เหรียญเงิน มาได้ 1 คน
ปีต่อมา (พ.ศ. 2548) ประเทศไทยได้ส่งนักเรียนเข้าร่วมการแข่งขันทั้งในระดับมัธยมศึกษาตอนต้น (3 คน) และระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย (2 คน) รวมทั้งยังส่งเข้าแข่งขัน ดาราศาสตร์ภาคพื้นเอเชีย ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย อีก 3 คน
อย่างไรก็ตาม ตั้งแต่ พ.ศ. 2550 (ค.ศ. 2007) เป็นต้นมา ประเทศไทยได้ปรับเปลี่ยนแนวทาง โดยส่งเฉพาะนักเรียนระดับมัธยมศึกษาตอนต้น (3 คน) ไปแข่งขัน IAO เท่านั้น ส่วนระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย ได้เข้าร่วมการแข่งขัน ดาราศาสตร์และฟิสิกส์ดาราศาสตร์โอลิมปิกระหว่างประเทศ (IOAA) ซึ่งเป็นการแข่งขันที่ประเทศไทยริเริ่มขึ้นเอง
กำเนิดการแข่งขันดาราศาสตร์ และ ฟิสิกส์ดาราศาสตร์โอลิมปิกระหว่างประเทศ : International Olympiad on Astronomy and Astrophysics (IOAA)
เนื่องจากมูลนิธิฯ ตั้งใจจะเป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระหว่างประเทศ (IAO) ในปี 2550 เพื่อเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ในโอกาสเจริญพระชนมพรรษาครบ 80 พรรษา และ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ ในโอกาสเจริญพระชนมายุครบ 84 พรรษา
อย่างไรก็ตาม ประเทศไทยไม่สามารถดำเนินการเป็นเจ้าภาพ IAO ได้ มูลนิธิฯ จึงได้ปรึกษา ศูนย์ สอวน. วิชาดาราศาสตร์ เพื่อขอความร่วมมือในการจัดการแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระดับมัธยมศึกษาตอนปลายขึ้นมาใหม่ และใช้ชื่อการแข่งขันว่า ดาราศาสตร์และฟิสิกส์ดาราศาสตร์โอลิมปิกระหว่างประเทศ หรือ International Olympiad on Astronomy and Astrophysics (IOAA) ซึ่งเป็นครั้งแรกที่มีการแข่งขันประเภทนี้ในประเทศไทย
การจัดทำหลักสูตรและกฎระเบียบสำหรับการแข่งขัน IOAA ได้รับความร่วมมือจากนักวิชาการและหัวหน้าทีมจากหลายประเทศ ได้แก่
- Dr. Chatief Kunjaya (Indonesia)
- Dr. Taufiq Hidayat (Indonesia)
- Dr. Waldemar Gorzkowski (Poland)
- Dr. Paweł Janiszewski (Poland)
- Dr. Jason Pun Chun Shing (China, Hong Kong)
- Prof. Shahin Jafarzadeh (Iran)
เพื่อเตรียมความพร้อมสำหรับการเป็นเจ้าภาพ IOAA ครั้งที่ 1 ในปี 2550 มูลนิธิฯ ได้ทดลองจัดการแข่งขันล่วงหน้าในปี 2549 (2006) ณ สำนักวิชาวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์
ต่อมา รัฐบาลไทยได้อนุมัติให้ประเทศไทยเป็นเจ้าภาพ IOAA ครั้งที่ 1 ระหว่างวันที่ 30 พฤศจิกายน – 9 ธันวาคม พ.ศ. 2550 ณ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ เพื่อเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 9) และ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอฯ โดยมีเจ้าภาพร่วม ได้แก่ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ กระทรวงศึกษาธิการ สมาคมดาราศาสตร์ไทยฯ และสถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ
การแข่งขันครั้งนี้มี 22 ประเทศเข้าร่วม ประเทศละ 5 คน ทีมประเทศไทยคว้า 3 เหรียญทอง และ 2 เหรียญเงิน นับเป็น จุดเริ่มต้นของการแข่งขันโอลิมปิกวิชาการระดับนานาชาติในสาขาดาราศาสตร์และฟิสิกส์ดาราศาสตร์ ซึ่งริเริ่มขึ้นจากประเทศไทย แสดงให้เห็นถึงศักยภาพของนักดาราศาสตร์และนักฟิสิกส์ไทยที่เป็นที่ยอมรับในระดับสากล
ในปี 2560 (2017) ประเทศไทยได้เป็นเจ้าภาพ IOAA ครั้งที่ 11 ณ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ จังหวัดภูเก็ต เนื่องในโอกาส พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ทรงเจริญพระชนมพรรษา 90 พรรษา การแข่งขันครั้งนี้มี 44 ประเทศเข้าร่วม โดยประเทศไทยคว้า 2 เหรียญทอง 2 เหรียญเงิน และ 1 เหรียญทองแดง
กำหนดการรับสมัคร
- การรับสมัคร: เปิดรับสมัครช่วงเดือนมิถุนายน ถึง กรกฎาคมของทุกปี
- การสอบคัดเลือก: เดือนสิงหาคมของทุกปี
- ประกาศผล: ประมาณเดือนกันยายนของทุกปี
ค่ายสอวน.
- Camp 1: นักเรียนที่ผ่านการสอบคัดเลือกจะเข้าอบรมช่วงเดือนตุลาคม
- Camp 2: นักเรียนที่ผ่านสอบค่าย 1 จะเข้าอบรมค่าย 2 ช่วงเดือนมีนาคม
การแข่งขันโอลิมปิกวิชาการระดับชาติ
การแข่งขันโอลิมปิกวิชาการระดับชาติ เป็นการแข่งขันระหว่างนักเรียนของทุกศูนย์ สอวน. วิชาดาราศาสตร์ ทั่วประเทศ และจะคัดเลือกนักเรียนผู้ประเทศไทย ระดับมัธยมศึกษาตอนต้น จำนวน 5 คน และ ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย จำนวน 5 คน เพื่อไปแข่งขันโอลิมปิกวิชาการระหว่างประเทศ ต่อไป
สิทธิพิเศษเข้าศึกษาตรงอุดมศึกษา
มหาวิทยาลัยให้สิทธิพิเศษแก่นักเรียนของศูนย์สอวน. ในการให้เข้าศึกษาตรงในระดับอุดมศึกษาของมหาวิทยาลัย โดยมูลนิธิฯ จะนำรายละเอียดต่างๆ ขึ้นเว็บไซต์ของสอวน. หรือ มหาวิทยาลัยที่ให้สิทธิพิเศษ
